Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας

1930. Εκδίδεται το βιβλίο «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας [1]» στο οποίο ο Freud εξηγεί τη βάση του αγώνα της ζωής του ανθρώπου.

Πολιτισμός: “το σύνολο των επιτευγμάτων με τα οποία η ζωή μας απομακρύνεται από αυτή των ζωωδών προγόνων μας [2].

Ο πολιτισμός είναι μια ιδιαίτερη διαδικασία στην υπηρεσία του έρωτα, ο οποίος θέλει να συσπειρώσει μεμονωμένους ανθρώπους, οικογένειες, φυλές, σε μια μεγάλη ενότητα, την ανθρωπότητα.

Σε αυτό το πρόγραμμα του πολιτισμού αντίκειται η φυσική ενόρμηση της επιθετικότητας των ανθρώπων, που είναι παράγωγο και κύριος εκπρόσωπος της ενόρμησης του θανάτου. Το νόημα της πολιτισμικής εξέλιξης μας δείχνει τον αγώνα ανάμεσα στον έρωτα και το θάνατο, ανάμεσα στην ενόρμηση της ζωής και της καταστροφής.

Ο πολιτισμός ζητάει θυσίες από την τάση του ανθρώπου για επιθετικότητα. Ο πρωτόγονος άνθρωπος ήταν καλύτερα διότι δε γνώριζε κανέναν περιορισμό στις ενορμήσεις του [3].”

Με βάση αυτή την παραδοχή, ο πολιτισμός αποτελεί πηγή δυστυχίας.

Αρχές 2020. Η επιδημιολογική κρίση στοιβάζει σε εγκλεισμό ανθρώπους, οικογένειες, λαούς και έθνη, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τις αντίρροπες δυνάμεις της πολιτισμικής εξέλιξης. Ο εγκλεισμός θέτει σε περιορισμό τις ενορμήσεις του ανθρώπου, ο οποίος βομβαρδίζεται καθημερινά με τις εικόνες θανάτου μιας καταστροφικής επιδημίας.

Η άρση των περιορισμών πυροδοτεί πράξεις επιθετικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένας αστυνομικός στη Μινεσότα δολοφονεί έναν άνθρωπο πατώντας τον στο λαιμό. Η δολοφονία με τη σειρά της ενεργοποιεί αλυσιδωτές αντιδράσεις εξεγέρσεων κατά τις βίας, βανδαλισμών, και μιας νέας σειράς δολοφονιών.

Στη γειτονιά μας, ο πρόεδρος της Τουρκίας κλιμακώνει την επιθετικότητά του απέναντι στην Ελλάδα με προκλήσεις που εναντιώνονται στο εθνικό ή και στο θρησκευτικό φρόνημα των Ελλήνων. Στη χώρα μας τις ειδήσεις μονοπωλούν μια επίθεση με βιτριόλι και αρπαγές ανήλικων παιδιών προς κακοποίηση.

Όμως, τέτοιες πράξεις βίας συνέβαιναν πάντα. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι οι μαζικές, βιαστικές και σιωπηρές πράξεις επιθετικότητας από την ελληνική πολιτεία.

Ψηφίζεται ένα σκανδαλώδες περιβαλλοντικό νομοσχέδιο [4] με πλήθος άρθρων που δεν ήρθαν ποτέ στη δημόσια διαβούλευση, περί εξόρυξης υδρογονανθράκων σε προστατευόμενες περιοχές, υπονομεύοντας το φυσικό περιβάλλον της χώρας και το δημόσιο διάλογο από τις τοπικές κοινωνίες.

Η κεντρικότερη πλατεία της χώρας μετατρέπεται κρυφά σε αυθαίρετο, ενώ εν μία νυκτί οι Αθηναίοι βλέπουν το κέντρο της πόλης τους να παραδίδεται με φωτογραφικές αναθέσεις σε μια ανάπλαση που δεν βρίσκεται πίσω από κανέναν δημόσιο διάλογο.

Σε επισφράγιση της απάρνησης του πολιτισμού εν τη γενέσει του, με νόμο [5],[6] η πολιτεία αποφασίζει να στερήσει από τους έφηβους τη διδασκαλία του. Επίσημα πλέον στα Λύκεια δεν θα διδάσκονται μαθήματα Καλλιτεχνικών, Γραμμικού και Ελεύθερου σχεδίου, ενώ μάλιστα τα τελευταία εξετάζονται υποχρεωτικά στις εισαγωγικές εξετάσεις, για όποιον θέλει να γίνει αρχιτέκτονας.

Οι πρώτες πολιτισμικές πράξεις ήταν η χρήση εργαλείων, ο δαμασμός της φωτιάς, η κατασκευή κατοικιών [7].

Οι έφηβοι επίδοξοι αρχιτέκτονες πατιούνται στο λαιμό από το πόδι της πολιτείας, ενώ ο αρχιτεκτονικός πολιτισμός κατασπαράσσεται δημόσια στις πλατείες, ως άλλος Προμηθέας [8].
​
Ας είναι. Εμείς θα γεννιόμαστε πάντα στο πλευρό της ζωής και του έρωτα.


Στυλιανός Αξιωτάκης
Αρχιτέκτονας μηχ. ΕΜΠ – Αρχ. Φωτισμού MSc UCL
 
 


[1] Freud S. Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνική Παιδεία Α.Ε., 2011.

[2] και τα οποία εξυπηρετούν δύο σκοπούς: την προστασία του ανθρώπου απέναντι στη φύση και τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.

[3] Freud, op. cit.

[4] ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4685, ΦΕΚ 92 Α 2020, Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις.

[5] NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4692, ΦΕΚ 111 Α 2020, Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις.

[6] Απόφαση Αρ. 74181/Δ2, ΦΕΚ 2338 Β 2020. Ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων των Α΄, Β΄και Γ΄ τάξεων του Γενικού Λυκείου.

[7] Freud, op. cit.

[8] Ο μύθος του Προμηθέα μας πληροφορεί πως ο Προμηθέας δίνει στους ανθρώπους τη φωτιά, και μεταξύ άλλων τον πολιτισμό. Μετά από διάφορες περιπέτειες καταλήγει τιμωρημένος από τον Δία, αλυσοδεμένος σε ένα βράχο στον Καύκασο με έναν τεράστιο αετό να του τρώει το συκώτι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Κάθε νύχτα το συκώτι του Προμηθέα μεγάλωνε ξανά, σε ένα μαρτύριο χωρίς τέλος.​